Այսօր Ալեքսանդր Պուշկինի հիշատակի օրն է

Այսօր ռուս բանաստեղծ և գրող, ռոմանտիզմի ներկայացուցիչ Ալեքսանդր Պուշկինի մահվան օրն է: Ալեքսանդր Սերգեևիչ Պուշկինը ռուս մեծագույն բանաստեղծի հռչակ է վայելում։ Նա համարվում է նաև ժամանակակից գրական ռուսերենի ստեղծողը: Պուշկինի հիմնական ստեղծագործությունները թարգմանվել են հայերեն: Ալեքսանդր Սերգեևիչ Պուշկինի արմատները գալիս են Պուշկինների ճյուղավորված, չտիտղոսավորված ազնվականական տոհմից, որը, ըստ ծագումնաբանական առասպելի, սկիզբ է առել ոմն «ազնվազարմ» Ռատշայից: Պուշկինը բազմիցս գրել է իր տոհմաբանության մասին՝ արձակ և չափածո. նա իր նախնիների մեջ տեսնում էր հինավուրց տոհմի, հայրենիքին ազնվորեն ծառայած, բայց տիրակալների կողմից բարեհաճության չարժանացած և «հալածված» իրական «արիստոկրատիայի» օրինակ։ Նա բազմիցս դիմել է նաև (այդ թվում և գեղարվեստական ձևի մեջ) մորական նախապապի՝ աֆրիկացի Աբրահամ Պետրովիչ Հանիբալի կերպարին, ով սկզբում Պետրոս I-ի ծառան և դաստիարակն էր, իսկ հետո՝ ռազմական ինժեներ և գեներալ։

Հորական պապը՝ Լև Ալեքսանդրովիչը, հրետանու գնդապետ էր, գվարդիայի կապիտան։ Հայրը՝ Սերգեյ Լվովիչ Պուշկինը (1767-1848), ազնվակիրթ սրախոս էր, սիրողական բանաստեղծ։ Պուշկինի մայրը՝ Նադեժդա Օսիպովնան (1775-1836), Հանիբալի թոռնուհին էր։ Հորեղբայրը՝ Վասիլի Լվովիչը (1766-1830), Կարամզինի խմբի հայտնի բանաստեղծ էր։ Սերգեյ Լվովիչի և Նադեժդա Օսիպովնայի երեխաներից, բացի Ալեքսանդրից, կենդանի են մնացել միայն դուստրը՝ Օլգան (ամուսնության մեջ՝ Պավլիշչևա, 1797-1868) և որդին՝ Լևը (1805-1852): Գրական վարկ և մշակութային դեր Ալեքսանդր Սերգեևիչ Պուշկինը մեծ կամ մեծագույն ռուս բանաստեղծի համբավ ունի, մասնավորապես, նա այդպես է հիշատակվում «Կրուգոսվետ» (ռուս.՝ Кругосвет) հանրագիտարանում, «Ռուսական կենսագրական բառարանում» (ռուս.՝ Русский биографический словарь) և «Գրականագիտական հանրագիտարանում» (ռուս.՝ Литературная энциклопедия): Բանասիրության մեջ Պուշկինը դիտվում է որպես ժամանակակից ռուս գրական լեզվի հիմնադիր (տես, օրինակ, Վիկտոր Վինոգրադովի աշխատությունները), իսկ «Համառոտ գրականագիտական հանրագիտարանը» (ռուս.՝ Краткая литературная энциклопедия) (հոդվածի հեղինակ՝ Սերգեյ Ավերինցև) խոսում է նրա ստեղծագործությունների՝ չափանիշ լինելու մասին, ինչպես Դանթեի ստեղծագործությունները՝ Իտալիայում, կամ Գյոթեն՝ Գերմանիայում։ Դմիտրի Լիխաչովը Պուշկինի մասին արտահայտվել է, ինչպես ռուսների «մեծագույն ազգային սեփականության»:

Դեռևս կենդանության օրոք բանաստեղծին կոչել են հանճար, այդ թվում և՝ տպագիր հայտարարություններում: 1820-ական թվականների կեսերից նա սկսեց համարվել «առաջին ռուս բանաստեղծ» (ոչ միայն ժամանակակիցների շրջանում, այլև՝ բոլոր ժամանակների ռուս բանաստեղծների), իսկ նրա անձի շուրջ ընթերցողի մոտ ձևավորվել էր իսկական պաշտամունքային վերաբերմունք։ Միևնույն ժամանակ, 1830-ական թվականներին («Պոլտավա» պոեմից հետո) տեղ գտավ նաև ընթերցող հասարակության մի մասի որոշակի սառնությունը Պուշկինի հանդեպ[43]: «Մի քանի խոսք Պուշկինի մասին» հոդվածում (1830-ականներ) Նիկոյալ Գոգոլը գրել է, որ «Պուշկինը բացառիկ երևույթ է և, գուցե թե, ռուսական ոգու միակ դրսևորումը. դա ռուս մարդն է՝ իր զարգացման մեջ, որում նա, հնարավոր է, հայտնվի երկու հարյուր տարի անց»: Քննադատ և արևմտամետ փիլիսոփա Վիսարիոն Բելինսկին նրան կոչել է «Ռուսաստանի առաջին բանաստեղծ-գեղանկարիչը»:

Ֆեոդոր Դոստոևսկին նշել է, որ ««Օնեգինի»՝ իր այդ անմահ և անհասանելի պոեմի մեջ, Պուշկինն ի հայտ է եկել որպես մեծագույն ժողովրդական բանաստեղծ, ինչպիսին մինչ նա ոչ ոք և երբեք չէր եղել» և խոսել է «նրա հանճարի համաշխարհայնության և համամարդկայնության» մասին[74]: Ամենաբովանդակալից բնութագիրը տվել է Ապոլլոն Գրիգորևը (1859)՝ «Իսկ Պուշկինը մեր ամեն ինչն է»: Պուշկինի իմաստավորումը ռուսական արվեստում ընթացել է երկու ուղղությամբ՝ գեղարվեստա-փիլիսոփայական, էսսեիստական, որի հիմնադիրներն էին Նիկոլայ Գոգոլը և Ապոլլոն Գրիգորևը (այս շարքում են շատ ռուս գրողներ՝ ներառյալ Ֆյոդոր Դոստոևսկին, Մարինա Ցվետաևան, Ալեքսանդր Սոլժենիցինը և այլք), և գիտական պատմա-կենսագրական՝ հիմնված Պավել Աննենկովի և Պյոտր Բարտենևի կողմից։ Ռուսաստանում գիտական պուշկինաբանության ծաղկումը 20-րդ դարի սկզբին կապված է 1905 թվականին Պուշկինի տան, 1908 թվականին Պուշկինյան սեմինարիայի ստեղծման, Պուշկինի մասին սերիական հրապարակումների ի հայտ գալու հետ։ Խորհրդային շրջանում, Պուշկինի գաղափարախոսության ուսումնասիրման սահմանափակումների պայմաններում, մեծ տարածում ստացավ պուշկինյան տեքստաբանությունն ու ոճի ուսումնասիրությունը։ Մի շարք կարևոր ձեռքբերումներ կապված են արտերկրում, այդ թվում և՝ ռուսական էմիգրացիայի շարքերում ծավալված պուշկինաբանության հետ (Լեհաստան, Ֆրանսիա, ԱՄՆ և այլն):

Ռուսաստանի և աշխարհի տարբեր քաղաքներում տեղադրված են Պուշկինի բազմաթիվ հուշարձաններ: Բանաստեղծի կյանքին և ստեղծագործությանը նվիրված թանգարաններ կան Մոսկվայում, Սանկտ Պետերբուրգում, Պուշկինոգորյան շրջանում, Նովգորոդում, Տորժկայում, Կիևում, Քիշնևում, Օդեսայում, Վիլնյուսում, Բրոդզյանայում (Սլովակիա) և այլ քաղաքներում։ Պուշկինի անունով են անվանակոչվել նախկին Ցարսկոյե Սելոն և մի շարք այլ բնակավայրեր։
Աղբյուրը` ՝ http://armlur.am/482790/